GÜVEN KAYA 03.02.2017 / ANAKARA

AZERBAYCAN

Nahçıvan/Azerbaycan:

Nahçıvan’ın, kuzeyi ve doğusu Ermenistan, güneyi ve batısı da İran topraklarıyla çevrilmiş olup, kuzeybatısında yer alan Türkiye ile kısa bir sınırı vardır. Bu sınır bölgesi Türkiye tarafından Dilucu olarak adlandırılmakta olup, Türkiye ile Nahçıvan’ı birbirine bağlayan yol Dilucu’nda Aras Nehri üzerine inşa edilen Hasret Köprüsü’nden geçmektedir. Aradaki sınır sadece 17 km’dir.

Nahçıvan, Türkiye’nin de taraf olduğu 1921 Moskova ve Kars Antlaşmaları uyarınca özerk statüsü devam etmek kaydıyla Azerbaycan’a bırakılmıştır. Bu çerçevede Türkiye de Nahçıvan’ın statüsünün devamında dolaylı olarak bir güvence unsuru haline gelmiş ve Nahçıvan’ın toprak bütünlüğünü kabul etmiştir.

Nahçıvan ile Türkiye arasında herhangi bir sorun yoktur. Nahçıvan, bulunduğu yer ve konum itibari ile Türkiye’nin jeostratejik ve jeopolitik niteliklerine olumlu veya olumsuz etkileri ihmal edilebilecek kadar azdır veya hiç yoktur. Buradan doğrudan Azerbaycan’a geçiş yoktur.

Bu özerk cumhuriyetin nüfusu 435.367’dir. Yüzölçümü ise 5.503 km2’dir.

Komşuları; Ermenistan, Türkiye ve İran’dır.

Nahçıvan ile ilgili olarak bu kadar bilgiden sonra, her ne kadar doğrudan sınırımız yoksa da bağlısı olduğu Azerbaycan hakkında bilgi vermek gerekiyor.

SSCB’nin dağılmaya başlamasıyla birlikte, 30 Ağustos 1991’de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Meclisi bağımsızlık kararı almış, bu karar 18 Ekim 1991 tarihinde yürürlüğe konmuş ve bu tarihten itibaren Azerbaycan bağımsız olmuştur.

Azerbaycan Cumhuriyeti, 12 Kаsım 1995 tarihinde referandum yoluyla kabul edilmiş olan Anayasa ile yönetilmektedir. Anayasa’ya göre; Azerbaycan Devleti demokratik, laik ve üniter bir Cumhuriyettir. Kuvvetler ayrılığı prensibi benimsenmiştir. Yasama yetkisi Milli Meclis’e, yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına, yargı yetkisi ise mahkemelere aittir.

Azerbaycan’da devlet başkanı, anayasaya göre beş yıllık süre ile seçilmektedir. Devlet başkanı dışında bir de hükümet başkanı bulunmakta, bakanlar kurulu ise devlet başkanı tarafından atanmakta ve milli meclis tarafından onaylanmaktadır.

Ülkede, idari yönetim bakımından 59 rayon, 11 şehir ve 1 özerk cumhuriyet (Nahçıvan) şeklinde bir yapılanmaya gidilmiştir.

Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarının %20’sini işgal etmesiyle ortaya çıkan Yukarı Karabağ sorunu, Azerbaycan’da bir milyonu aşkın insanın yerlerinden edilmesine yol açmıştır.

Türkiye, 30 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan Cumhuriyeti’ni 9 Kasım 1991’de tanıyan ilk devlet olmuştur. Azerbaycan’la 14 Ocak 1992’de imzalanan Protokolle diplomatik ilişki kurulmuş ve Başkonsolosluk olarak görev yapmakta olan temsilciliğimiz Büyükelçilik düzeyine yükseltilmiştir. Halen, Azerbaycan’da Bakü Büyükelçiliğimiz ile Nahçıvan ve Gence Başkonsolosluklarımız faaliyet göstermekte olup, Azerbaycan’ın ise Ankara’da Büyükelçiliğinin yanı sıra İstanbul ve Kars’ta Başkonsolosluğu bulunmaktadır.

İki dost ve kardeş ülke arasında siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik ilişkiler çok iyi düzeyde seyretmektedir. Bu bağlamda, iki ülke arasında “Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması” ile “Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) kurulmasına dair Ortak Açıklama” imzalanmıştır. Söz konusu belgeler ikili ilişkilerimizin derinleşerek gelişmesinin hukuki zeminini daha da sağlamlaştırmıştır.

Türkiye-Azerbaycan YDSK I. Toplantısı 25 Ekim 2011 tarihinde İzmir’de, YDSK’nın II. Toplantısı ise 11 Eylül 2012 tarihinde Gebele’de gerçekleştirilmiştir. Toplantılar sırasında, çok sayıda anlaşmanın imzalanması iki ülke arasında her alanda gelişmekte olan ilişkilerin derinleşmesi yönünde yeni bir boyut oluşturmuştur.

Türkiye ile Azerbaycan, bölgesel konuların ele alındığı iş birliği forumlarının geliştirilmesinde de bölgelerinde öncü rol oynamaktadır. Bu çerçevede iki ülkenin İran ve Gürcistan ile tesis ettikleri Dışişleri Bakanları Üçlü Toplantı mekanizması önemli bir işlev görmektedir. Türkiye-Azerbaycan-İran Dışişleri Bakanları Toplantısı son olarak 7 Mart 2012 tarihinde Nahçıvan’da; Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan Dışişleri Bakanları Üçlü Toplantısının ilki de 8 Haziran 2012 tarihinde Trabzon’da gerçekleştirilmiştir.

Stratejik İşbirliği Antlaşması: Azerbaycan ve Türkiye arasında, Azerbaycan adına Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkiye adına eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından imzalanmış iş birliği ve karşılıklı destek antlaşmasıdır.

Antlaşmanın bir şartına göre, Türkiye ve Azerbaycan ülkelerinden birine karşı askeri saldırı veya saldırı durumunda saldırıya uğramayan ülke “tüm imkânlarını kullanarak” saldırıya uğrayan ülkeyi destekleyecektir.

Anlaşma 23 madde ve beş bölümden oluşmaktadır: “Askeri-siyasi ve güvenlik sorunları”, “Askeri ve askeri-teknik iş birliği”, “İnsani konular”, “Ekonomik iş birliği” ve “Ortak ve Son Hükümler”.

Antlaşma, 21 Aralık 2010 tarihinde Azerbaycan Millî Meclisi’nde, 2 Şubat 2011 tarihinde de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylandı.

Türkiye, Azerbaycan’ın en önemli dış politika sorunu olan Yukarı Karabağ ihtilafına bir an önce uluslararası hukuk çerçevesinde barışçı, adil ve kalıcı bir çözüm bulunması amacıyla AGİT çerçevesinde faaliyet gösteren Minsk Grubu’nun çalışmalarına aktif olarak katılmakta, Azerbaycan topraklarının işgali dolayısıyla 1993 yılından bu yana Ermenistan sınırını kapalı tutmaktadır. Türkiye, AGİT Minsk sürecini ihtilafa çözüm bulunabilecek uygun platform olarak görmeye devam etmekte, ayrıca barış sürecinde mevcut tıkanıklığın aşılabilmesi için yaratıcı açılımlara gerek bulunduğu görüşünü savunmaktadır.

İki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler de gelişmekte olup, ihracatın %86,69’unu sanayi ürünleri, %9,02’sini tarım ürünleri, %2,93’ünü madencilik ürünleri ve geri kalan %1,35’lik kısmını ise diğer ürünler oluşturmaktadır. İthalatın %94,05’lik kısmını madencilik ürünleri (esasen doğalgaz), %5,17’sini sanayi ürünleri ve geri kalan %0,78’lik kısmını da tarım ve diğer ürünler teşkil etmektedir.

Azerbaycan’da faaliyet gösteren 800’ün üzerindeki Türk şirketi tarafından gerçekleştirilen yatırımların toplam değerinin 3 milyar Doları aştığı tahmin edilmektedir. Başta TPAO olmak üzere enerji sektörüne yönelen yatırımlar da dâhil edildiğinde bu miktar 9 milyar Doların üzerine çıkmaktadır.

Enerji iş birliği alanında 7 Haziran 2010 tarihinde iki ülke Enerji Bakanlıkları ve enerji şirketleri arasında önemli belgeler imzalanmıştır. Bu belgeler, Türkiye ve Azerbaycan’ın, doğalgaz fiyatından transit geçiş koşullarına kadar birçok sahada bir paket halinde ele aldıkları konularda varılan mutabakatın temelini oluşturmaktadır.

Azerbaycan’ın ticaret ortakları: Rusya, İtalya, Tayland, Türkiye, Hindistan, İsrail, Romanya’dır. Azerbaycan’ın ihracat kalemleri: Ham petrol, petrol yağları ve gazları, şeker, işlenmemiş alüminyum, gıda maddeleridir.

Azerbaycan’ın ithalat kalemleri: Otomotiv, altın, tütün mamulleri, buğday, makine ve aksamıdır.

Türkiye’nin İhraç Ürünleri: Mobilya, demir-çelik aksam, kıymetli metaller, muhtelif inşaat malzemeleridir.

Türkiye’nin İthal Ürünleri: İşlenmemiş alüminyum, etilen polimerleri (ilk şekillerde), petrol yağları, asitlik hidrokarbonlar, hayvan derileri, petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar, işlenmemiş kurşun, pamuk ipliğidir.

Türk firmalarının Azerbaycan’daki yatırımlarının toplamı 9 milyar Doları aşmıştır. Ülkede 25 bini aşkın kişiye iş imkânı sunan 2700 civarında Türk sermayeli şirketin yatırımları ağırlıklı olarak telekomünikasyon, bankacılık/sigorta, ulaştırma, gıda ticareti, tekstil, eğitim, mobilya ve inşaat malzemeleri sektörlerine yönelmiştir.

Azerbaycan’ın ülkemizdeki yatırımları 4 milyar Doları aşmıştır. Türk müteahhitlik firmaları Azerbaycan’da şimdiye kadar toplam 10 milyar dolar değerinde 339 proje üstlenmişlerdir.

10-11 Temmuz 2014 tarihlerinde Ankara’da Türkiye-Azerbaycan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) 7. Dönem Toplantısı gerçekleştirilmiştir.

Türkiye ile Azerbaycan arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) IV. Toplantısı 15 Ocak 2015 tarihinde Ankara’da düzenlenmiştir. Toplantı kapsamında, iki ülke gümrük idareleri arasındaki iş birliğini güçlendirmeye yönelik “Ortak Gümrük Komitesi Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı” imzalanmıştır.

Türkiye – Azerbaycan – Türkmenistan Dışişleri Bakanları III. Üçlü Toplantısı 28 Ağustos 2015 tarihinde Antalya’da gerçekleştirilmiştir.

Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu projesi, tam olarak, üç ülke arasındaki bölgesel iş birliğinin somut göstergesini teşkil etmektedir. Bu proje ulaştırma alanında Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan arasındaki iş birliğine katkı sağlamanın yanında iki ülke arasındaki ticaretin artırılmasına da yardımcı olacaktır. Projenin tamamlanmasıyla ilk zamanlarda yıllık 1 milyon yolcu ve 6,5 milyon ton yük taşıması beklenirken, 2034 yılında 3 milyon yolcu ve 17 milyon ton yük taşıyacağı öngörülmektedir.

Afganistan – Türkmenistan – Azerbaycan – Gürcistan – Türkiye Transit Taşımacılık Koridoru (Lapis Lazuli): Lapis Lazuli projesi ile Afganistan-Türkmenistan-Hazar Denizi-Azerbaycan-Gürcistan arasında Karadeniz’deki limanlar kullanılarak veya Bakü-Tiflis-Kars demiryolu üzerinden Boğaz Köprüleri ve Marmaray aracılığıyla Avrupa’ya kadar uzanan bir transit koridoru oluşturulması hedeflenmektedir.

Türkiye’nin, 2004 yılından bugüne dek Azerbaycan’a yapmış olduğu ikili resmi kalkınma yardımlarının toplam tutarı 320 milyon dolardır.

Türkiye’ye gelen Azeri turist sayısı 2014 yılında 658 bindir. Aynı dönemde 236 bin vatandaşımız da Azerbaycan’ı ziyaret etmiştir.

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar: Birleşmiş Milletler (BM), UNESCO, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), İslam Konferansı Örgütü (İKÖ), Gürcistan-Ukrayna-Azerbaycan-Moldova Grubu (GUAM), Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ), CICA, Asya Kalkınma Bankası , Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası (EBRD), Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO), Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD), Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Uluslararası Para Fonu (IMF), Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru (TRACECA), Uluslararası Polis Teşkilatı (INTERPOL), Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü(AGİT), Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ).

Azerbaycan’ın nüfusu 2015 sayımı ile 9.611.700’dür. Yüzölçümü ise 86.600 km2’dir.

Komşuları; Rusya, Gürcistan, Ermenistan ve İran’dır. Hazar denizi ile kıyısı vardır.

TÜRKİYE NEREDE BULUNUYOR 8’DE GÖRÜŞMEK ÜZERE.

Hits: 13