Mütareke Döneminde Divanıharpler ve Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey’in İdamı.

5 Şubat 1919 Çarşamba günü, Ermenilerin göç ettirilmesi sebebiyle suçlu oldukları iddia edilen kişilerin yargılanması için İngilizlerin baskısı ile Osmanlı Hükümeti tarafından kurulan divanıharplarda, İstanbul’da bazı kişilerin yargılanmasına başlandı.

İlk yargılanan kişiler Boğazlıyan eski Kaymakamı Kemal Bey, Ankara eski Jandarma Komutanı Tevfik Bey ve Yozgat eski Evkaf Memuru Feyyaz Efendi idi. Bugün mahkemenin açılışında, savcı sanıklar hakkındaki iddianameyi okuduktan sonra yargılama resmen başladı. Bundan sonra bu davalar, tüm gazeteciler tarafından günü gününe takip edilerek gazetelerde yorumlar yazıldı.

Bu gazetelerden Hürriyet ve İtilaf Fırkası ile İngiliz Muhipler Cemiyeti’ne müzahir olanlar; yargılamaları olumlu ama yetersiz bulduklarını, yargılamaların hızlandırılmasını ve Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey de dâhil bütün İttihat ve Terakki ileri gelenlerinin yargılanmasını isteyen yazılar yayımlamaya başladılar.

İlk olarak yargılanmaya başlayan bu kişilerden Boğazlıyan eski Kaymakamı Kemal Bey, 9 Nisan’da idama mahkûm edildi. İdam, 10 Nisan’da gerçekleştirildi. Fakat hükümetin ve İtilaf Devletleri temsilcilerinin hiç beklemediği bir şekilde Kemal Bey’in cenazesi, üniversite öğrencileri ve Türk ocakları başta olmak üzere birçok derneğin ve halkın geniş katılımıyla büyük bir kalabalık tarafından defnedildi. Cenaze geçerken askerler de komutanlarınca herhangi bir emir verilmemesine rağmen ayağa kalkarak cenazeyi selamladılar.

Bu olay hükümeti ve İtilaf Devletleri temsilcilerini endişelendirdi. Bu durumu gören İtilaf Devletleri temsilcileri ve yabancı gözlemciler ülkelerine, Mütareke’nin ardından yapılan işgallerin ve yapılan uygulamaların ardından ülkede milliyetçiliğin yükselişe geçtiğini, bu idamla halkın milliyetçi tepkisinin görünür hale geldiğini rapor ettiler.

İngiliz Yüksek Komiseri de yıllık raporunda, bu olay ve Hristiyan çetelerinin Müslüman halka yaptığı saldırılar karşısında Anadolu’nun her yerinde Müslüman çetelerinin ortaya çıkması sebebiyle ülkenin patlamaya hazır bir bomba haline geldiğini, bu bombanın fitilini de İzmir’i işgal eden Yunanlıların ateşlediğini bildirdiler.

İngiltere Yüksek Komiseri’ne göre, Türkiye’de bir direniş örgütlemek için yapılması gereken tek şey; Yunanlıların İzmir’i işgali ve Ermenilerin doğu bölgelerini işgal ihtimali sebebiyle ortaya çıkan tepkilerin, bu olayda da görülen genel milliyetçi tepkiden de faydalanarak bir araya getirilmesi ve birleştirilmesiydi. Ona göre Mustafa Kemal Paşa da Samsun’a çıktıktan sonra bunu yaptı.

Hits: 13