GÜVEN KAYA 28.02.2018 / ANAKARA

Gammazlığın ekmek kapısı olduğu bu topraklarda adaletsizlik ve hakkaniyetsizlik olduğu sürece gammazlık kurumu da varlığını devam ettirecektir. Çünkü haksızlık yapan adaletsiz muktedirler, kendilerinden kimlerin memnun olmadığını ve o kişilerin neler düşündüğünü, ne gibi eylemler peşinde olduğunu ancak gammazlar yoluyla öğrenebilirler. Zaten bu yönde bir kanun, halkın diline yansıdığı adı ile “komşunu gammazla,” 2-3 yıl önce çıkarılmıştır.

Her ne kadar kaynak aldığımız eserin adında ve yazıların başlığında jurnal sözcüğü var ise de bunun jurnalin gazete ve jurnalistin ise gazeteci anlamına geldiğinin bilinmediği manasında olmadığı şeklinde yorumlanması istenmemektedir. Kendi yorumlarımda gammaz veya ispiyoncu demeyi tercih ederim. Ancak son söylediğim iki sözcüğün içinde “beraber hareket edenlerden birinin diğerini veya diğerlerini şikâyet etmesi” anlamının da var olduğunun bilinmesini isterim.

Bu arada gammazların tiyatro oyunlarına da konu olduğunu hatırlatmak isterim: Sayın Muhbir Vatandaşlar. Başar Sabuncu’nun yazdığı dört perdelik oyunda benim de yakından tanıdığım oyuncular rol almıştı. İyi bir oyundu.

Geçen bölümde, sayın muhbir vatandaşlar hanedan azalarını gammazlıyorlardı. Kaldığımız yerden devam edelim:

20/Temmuz/315

Neşet Efendi (Reşat) bugün Ihlamur tarikile Zincirliye gidip akşam üstü Nişantaşı tarikile avdet esnasında Sadrazam Paşaya tesadüf edip selam vermeden geçmişler iseler de badehû damadı yaveranı hazreti şehriyarilerinden Mehmet Ali Beye tesadüf edip selamlaştıkları, sadrı esbak Said Paşa bugün mahdumu ile beraber konaklarından çıkıp araba ile taksimde yunan kançıları karşısında Liyon Rozental nam mefruşat mağazasına girip on dakika kadar durduktan sonra çıkarak Şişli ve Darülâceze caddeleri yolu ile avdet etmekteler iken inşa edilmekte olan Bulgar mektebi önünde dahi araba ile on dakika tevakkuf ettikleri ve hini avdetlerinde Neşet Efendiye tesadüf etmişler ise de selâm verdikleri görülmediği memur kullarınızın ihbarı üzerine maruzdur.

Yaveri hususi hazreti şehriyarileri

süvari mirlivası abdi memlükleri

Çerkes Mehmet

17/Ocak/316

Şehzade Reşat Efendinin Galatadaki kuyumcusu Konstantara’nın dükkânını tarassuda memur Seyit Efendi kulları tarafından şimdi gönderilen jurnalin ehemmiyetine binaen manzuru şahaneleri buyurulmak üzere leffen arz ve takdim eylerim. Fikri kasiri bendeganeme kalır ise şehzade Reşat Efendi ya bu günlerde birisi ile muhabere etmek istiyor, yahut Tahtaburundan para istikraz edeceği maruzdur, ferman.

Yaveri hususi hazreti şehriyarileri

piyade miralayı abdi memlükleri

Ahmet Fehim

29/Mart/317

Bu gece saat üç kararlarında şehzadei civanbahtan devletlû necabetlû Reşat Efendi hazretlerinin baltacılarından Abdul Ağa Nişantaşı cihetinden gelip Şişlide vâki Osman Beyin gazinosuna giderek bir masa başına oturduğu sırada Bahriye Kolağalarından rifatlû Haydar Bey sivil elbise ile mezkûr gazinoya gelip müşarünileyh hazretlerinin baltacısı Abdullahın yanına oturup başbaşa vererek yarım saat görüşüp sonra Haydar Bey kalkıp Nişantaşı cihetine gittiği, yirmi dakika sonra aynı yoldan Sadrazam devletlû fahametlû Halil Rifat Paşanın kahvecibaşısı Osman Ağa gelip gazinoyu mezkûrda doğruca Baltacı Abdullah Ağanın yanına oturup yarım saat görüşüp sonra mümaileyh Haydar Bey gelip yine Baltacı Abdullah Ağanın yanına oturarak bunların her üçü başbaşa verip hafi surette saat beşbuçuk kararlarına kadar görüşüp badehu kalkıp ayrı ayrı Nişantaşı cihetlerine gittikleri arzolunur ol babda.

Mehmet Misalettin      Süleyman Naim

19/Aralık/318

Reşat Efendinin mahdumu Ziyaeddin Efendi bu gün saat sekiz buçuk raddelerinde Ihlamur ve Şişli tarikile Zincirlikuyu cihetine giderek saat onbir buçuk raddelerinde Nişantaşı ve Maçka tarikile Beşiktaşa avdet eyledikleri, müşarünileyhin diğer mahdumu Necmettin Efendi saat onbir buçuk raddelerinde Zincirlikuyu cihetinden gelip Nişantaşı ve Ihlamur tarikile Beşiktaşa gittiği, Reşat Efendi adamlarından Mehmet Ağa bugün saat dört raddelerinde Galatada Gömlekçi Bertakyan’ın dükkânında on dakika durduktan sonra Beyoğlunda Pazar Alman mağazasına azimet ve bir miktar eşya alarak yine Galatada gömlekçi bertakyan’ın dükkânına uğrayıp bir sandık alarak Beşiktaş cihetine gitmiş olduğu, müşarünileyhin adamlarından Haremağası Şemseddin Ağa saat altı buçuk raddelerinde Galatada Tünel caddesinde Budak’ın dükkânından bir paket ile Beşiktaş cihetine gitmiş olduğu ve Kemaleddin Efendi adamlarından Mustafa Ağa saat sekizde Galatada eski Voyvoda caddesinde İtalyalı İmmetini’nin dükkânından bir sandık maden suyu ile Beşiktaş cihetine gitmiş olduğu maruzdur ferman.

Beyoğlu Mutasarrıfı

10/Mart/320

Bab-ı Seraskeride ikinci alay muzikasında serçavuş olduğu ifadesinden anlaşılan Bolulu Ali bin Durmuş çarşamba günü saat dokuz raddelerinde Reşad, Kemaleddin Efendilerin Kuşhane mutfağına girerek bir çeyrek sonra çıkıp Beşiktaşa doğru gelir iken o civarlarda bulundurulmakta olan zabıtai acizi memurları tarafından takip olunarak görülmüş ve zabıtaca alıkonulduğundan hakkında olunacak muamelenin arz ve istiğzanına cür’et kılınmıştır, ferman.

Beşiktaş polis memuru Hasan

(Meşhur Yedi Sekiz Hasan Paşa)

Kitapta, hanedan azaları hakkındaki gammazlık bu kadar ile sınırlandırılmış. Dikkat edildiyse görülecektir, mirliva (tuğgeneral), miralay (alay komutanı) rütbesinde olan yaverler bile gammazlık yapıyor. İleride daha fazlasını da göreceğiz. Ama en ilginci okuma yazma bilmeyen ve imzasını Arapça yedi ve sekiz rakamları gibi atan ve adı bundan dolayı “Yedi Sekiz Hasan Paşa’ya” çıkan şahıs da yazılı gammazlık da bulunuyor. Pek tabi ki bir başkasına yazdırıyor bunları. İlerleyen bölümlerde şimdilik polis memuru olan bu şahsın “paşa” sıfatı ile gammazlık pusulaları gönderdiğini göreceğiz.

Alıntılanan bölümler Abdülhamit’e Verilen Jurnaller, Faiz Demiroğlu, Tarih Kütüphanesi Yayınları, 1955, İstanbul adlı eserdendir.

Not: Eserden aynen aktarılmıştır. Yazım hatalarına ve dilbilgisine müdahale edilmemiştir.

JURNALLER DEVAM EDECEK. DURMAK YOK, AKTARMAYA DEVAM.

Hits: 41