Yakın Dönem Tarihi İle İlgili Üniversiteler Tarafından Yapılan Doktora Çalışmaları.

Mehmet ÇANLI*

ÖZET:

Yakın döneme ait tarih araştırmaları; arşivlerin çoğunun henüz açılmaması, yazılı resmi kaynakların sınırlılığı, mevcut kaynakların çok fakat güvenilirliğinin teyide muhtaç oluşu ve günlük siyasi olaylardan etkilenme riski sebebiyle oldukça önemli sorunlar içermektedir.    Bu sorunlar üniversitelerde yapılan bilimsel araştırmaları da etkilemektedir.

Bu araştırmada internet üzerinden, Yükseköğretim Kurumu (YÖK)Tez Merkezi ana sayfasından,  2000-2014 yılları arasında yapılan ve tarih konularını kapsayan doktora tezleri taranarak bu tezlerin yakın dönem tarihi ile ilgili olanları incelenmiş ve buna ait değerlendirmeler yapılmıştır. Tezlerde incelenen konular 1960 yılı öncesi dönemi, 1960-2000 dönemi ve 2000-2014 dönemi olarak üç gruba ayrılarak incelenmiştir.  Bu araştırma sonucunda; son zamanlarda yakın dönem tarihine ait konulara ilginin giderek artmakta olduğu ve bu durumun doktora tezlerine de yansıdığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Tez, Doktora Tezi, YÖK, Yakın Dönem Tarihi.

Giriş:

Avrupa’da pek çok üniversitenin tarih bölümünde yakın dönem tarihi çalışılmakta, kapsamı da II. Dünya Savaşı (1939-1945) ile başlatılarak düne kadar getirilmektedir. Yakın dönem tarihinin yükselişinin sebebi, yaşadığımız dönemde değişimin hızının olağanüstü biçimde artmasıdır.[1] Bu konu ülkemizde de giderek daha fazla ilgi görmektedir.

Bununla birlikte yakın dönem tarihi ile ilgili araştırmalar gerek arşiv belgelerinin çoğunun henüz kullanıma açılmamış olması, sürecin genellikle henüz sona ermemiş olması ve konuyla ilgili kişilerin hala yaşıyor olması gibi sebeplerle yazılı belgelere dayalı klasik tarih araştırmalarına göre bazı zorluklar taşımaktadır.

Bunun yanında yakın dönem tarihi yazımı konusunda gerek yakın dönemin ne zamandan başlatılacağı, gerekse ne zaman sona erdirileceği gibi hususlar hakkında hala farklı değerlendirmeler bulunmaktadır.

Ayrıca, Türkiye’deki üniversitelerde yakın tarihle ilgili bilimsel araştırmalar yapmanın belli sakıncaları bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, daha önce de bahsettiğimiz gibi arşiv belgelerinin çoğunun henüz araştırmacılara açılmamış olmasıdır. Diğer bir husus ise yakın dönem tarihi ile ilgili araştırmaların her zaman siyasi bir malzeme olarak kullanılması olasılığıdır. Toktamış Ateş’in de belirttiği gibi yakın tarih araştırmaları iç siyaset malzemesi yapılacağından[2] bu konularda yapılacak çalışmalar her zaman belli bir risk taşımaktadır.

Fakat tüm bu zorluklara rağmen, popüler düzeyde tarih okuyucuları yakın dönem tarihine daha fazla ilgi duyduğundan bu durum gerek tarihçi, gerekse tarihçi olmayıp ta tarihi konularda araştırmalar yapan yazarlar tarafından yakın tarih araştırmalarına ve yazımına olan ilgiyi gün geçtikçe artırmaktadır.

Bu araştırmada; bu kapsamda Türkiye’de üniversitelerin yaptığı bilimsel araştırmalarda yakın dönem tarihi konularında araştırma yapılıp yapılmadığı, yapıyorlarsa bu araştırmaların yoğunlaştığı dönemler, genellikle incelenen konuların hangileri olduğu, hangi üniversitelerin bu konuya daha fazla ağırlık verdikleri vb. hususlar incelenerek bu konularla ilgili sonuçlara gidilmeye çalışılacaktır.

Araştırmada, bilimsel özelliği daha fazla olduğu ve daha detaylı incelemeler ihtiva ettiği için doktora tezleri esas alınmıştır. Araştırma yapılırken; 2000 yılından günümüze kadar yapılan doktora tezleri dikkate alınarak, bu tezler 1960 yılından önceki dönemi kapsayan konular, 1960-2000 yılları arasındaki dönemi kapsayan konular ve 2000-2014 yılları arasındaki dönemi kapsayan konular olarak üçe ayrılmıştır. Araştırmada, YÖK Ulusal Tez Merkezi[3] verileri esas alınmıştır.

1.İncelemede Temel Alınan Hususlar

Araştırmaya YÖK Ulusal Tez Merkezi ana sayfasında gelişmiş tarama seçeneğine girerek[4]; ‘’aranacak kelime(ler)’’ bölümüne sırasıyla; TARİH, veya, İNKILAP TARİHİ, veya, CUMHURİYET TARİHİ, ‘’aranacak alan’’ bölümüne sırasıyla; konu, konu, konu, ‘’arama tipi’’ bölümüne sırasıyla; içinde geçsin, içinde geçsin, içinde geçsin, ‘’yıl’’ bölümüne; 2000<=yıl<=2014, ‘’tez türü’’ bölümüne; ‘’doktora’’ yazılmış, izin durumu, üniversite ve dil bölümlerine herhangi bir şey yazılmadan alttaki ‘’bul’’ seçeneğine basılmıştır.

İşlem 4.11.2014 tarihinde yapılmış[5] ve içinde belirttiğimiz kelimeler geçen 1658 doktora tezinin sisteme kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra bu tezler tek tek incelenerek 1960 yılı öncesindeki olayları kapsayan, 1960-2000 yılları arasındaki olayları kapsayan ve 2000-2014 yılları arasındaki olayları kapsayan konular olarak ayırılmıştır.

Ayırma işleminde tezlerin incelediği konuların başlangıç tarihi değil bitiş tarihi esas alınmıştır. Daha önceki bir tarihte başlayıp 1960 yılında sona eren konular 1960 yılı öncesi dönemine, aynı şekilde daha önceki bir tarihte başlayıp 2000 yılında biten konular da 1960-2000 dönemine dâhil edilmiştir. Araştırma dönemi, belirtilen yılların başlangıcından bir yıl sonra bile sona ermiş ise eğer o yılın olaylarını da inceliyorsa bir üst döneme ait olduğu kabul edilmiştir. Örneğin 1920’lerde başlayıp 1961 yılındaki olayları da inceleyen tezler 1960-2000 dönemi grubuna dâhil edilmiştir.

Fakat biyografi incelemeleri ve bazı kişilerin belirli konularda faaliyetleri veya düşünceleri incelenen konularda, incelenen kişinin söz konusu faaliyetleri esas olarak önceki dönemde gerçekleşmişse bu kişilerin ölüm tarihleri belirtilen tarihleri geçmiş olsa bile bir önceki döneme dâhil edilmiştir. Örneğin; ‘’Fatin Rüştü Zorlu’nun Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri’’ konulu bir tez bu kişi 1961 yılında ölmüş olmasına rağmen esas olarak incelenen konu esas olarak 1960 yılı ve öncesinde meydana geldiğinden 1960 öncesi döneme dâhil edilmiştir.

2.Verilerin Gruplandırılması ve İnceleme

Tespit edilen 1658 tez teker teker incelendiğinde bu tezlerin; 1453 tanesinin 1960 yılı öncesi dönemi, 91 tanesinin 1960-2000 yılları arasındaki dönemi, 114 tanesinin de 2000-2014 tarihleri arasındaki dönemi incelediği görülmektedir.

Bizim inceleme konumuzu ilgilendiren 1960-2014 arasındaki dönemi kapsayan konularda tez miktarlarının üniversitelere göre dağılımı ve bilimsel dallara göre dağılımı ile tüm tezlerin yıllara göre dağılımı aşağıdaki tablo ve grafiklerde sunulmuştur.

Tablo 1:Üniversitelere göre belirlenen dönemlerde hazırlanan doktora tezi miktarı.

Grafik 1: Üniversitelere göre belirlenen dönemlerde hazırlanan doktora tezi miktarı.

Tablo 1 ve Grafik 1’e bakıldığında, incelediğimiz dönemleri (1960-2000 ve 2000-2014 dönemleri) kapsayan en fazla doktora tezinin sırasıyla; Ankara Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi tarafından hazırlandığı görülmektedir.

İlk dönemle ilgili olarak yapılan 91 doktora tezine karşılık ikinci dönemde 114 tez yapılmış yani tezlerin yapılma tarihlerine yaklaştıkça tez miktarında artış ortaya çıkmıştır.

Toplam 1658 tez arasında 1960-2014 yılları arasını kapsayan dönem içinde yapılan tez miktarının toplamı ise 205 adettir. Bu da toplam tez miktarının yaklaşık %12,36’sıdır.

Tablo 2:İncelenen dönemlerle ilgili yıllara göre hazırlanan tez miktarı.

Grafik 2: İncelenen dönemlerle ilgili yıllara göre hazırlanan tez miktarı.

Yıllara göre hazırlanan tez miktarı tablosu ve şekli incelendiğinde; 2000 yılından 2014 yılına gelindikçe hazırlanan toplam tez miktarına paralel olarak 1960-2014 yılları arasındaki dönemi inceleyen tez miktarında da bir artış olduğu görülmektedir.

2000 yılında hazırlanan toplam tez miktarı 46 iken 2013 yılında hazırlanan toplam tez miktarı 181 olmuş, buna karşılık 1960-2013 yılları arasındaki dönemi inceleyen konulara ait yıllık tez miktarı 2000 yılında 5 iken 2013 yılında 22’ye yükselmiştir. Yani, 2013 yılında yapılan toplam tez miktarı, 2000 yılında yapılan toplam tez miktarına göre 3,9 kat artmış, öte yandan 1960-2013 yılları arasındaki döneme ait konuları inceleyen tezlerde aynı yıllar için 4,4 kat bir artış meydana gelmiştir.

Burada yapılan karşılaştırmalarda, 2014 yılı henüz sona ermediğinden, karşılaştırmaya esas yıl olarak 2013 yılı alınmıştır.

Tablo 3: Hazırlanan tezlerin bilimsel dallara göre dağılımı

Grafik 3: Hazırlanan tezlerin bilimsel dallara göre dağılımı.

Tezlerin bilimsel dallara göre dağılımı tablosuna ve grafiğine bakıldığında; 1960-2014 tarihleri arasındaki dönemle ilgili olarak yapılan tezlerden en fazla hazırlayan ilk üç bölüm sırasıyla; Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Tarih ve Cumhuriyet Tarihi bölümleridir.

Bu üç bölümün hazırladığı toplam tez miktarı, 1960-2014 tarihleri arasındaki dönemle ilgili olarak yapılan toplam tez miktarının yaklaşık %62’sini oluştururken tek tek hesaplandığında Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi bölümünün dönem içindeki toplam tez miktarının yaklaşık; %29,8’ini, Tarih bölümünün yaklaşık; %17,6’sını ve Cumhuriyet Tarihi bölümünün yaklaşık; %14,6’sını oluşturmaktadır.

Toplamda ilk üç sırayı alan Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Tarih ve Cumhuriyet Tarihi bölümlerince hazırlanan tez miktarlarında ikinci dönemde (2000-2014 dönemi) tez miktarında bir azalma meydana gelmesidir. Bu üç bölümün 1960-2000 döneminde toplam 75 tezi bulunurken bu miktar 2000-2014 döneminde 52’ye düşmesidir. Ancak bu dönemlerden birincisi 40 yıl gibi geniş bir dönemi kaplarken ikincisi 14 yıl gibi daha dar bir dönemi kapsamaktadır.

Dikkat çeken diğer bir husus ise; 2000-2014 döneminde hazırlanan 25 tez ile Eğitim ve Öğretim bölümünün bu dönemde ilk sıraya yükselmesi ve genel tez miktarında da dördüncü sırayı almasıdır. Ancak bu tezler tarih öğretmenliği ve sosyal bilgiler öğretmenliği gibi konularında hazırlanmış ve okullarda tarih ve sosyal bilgiler konularının öğretimi ile ilgili olduğundan doğrudan doğruya tarihi inceleme konusuna girmemektedir.

3.Sonuç.

Yukarıda yaptığımız tespitler çerçevesinde;

-Yakın döneme ait yapılan tezlerde en fazla tez miktarının Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi ve Cumhuriyet Tarihi gibi nispeten daha yakın dönemlerdeki tarihi olayları inceleyen bölümlerce yapıldığı,

-Yakın dönemle ilgili daha fazla tez yapılan üniversitelerin başta Ankara ve ardından da İstanbul gibi büyük şehirlerde bulunan ve diğer üniversitelere göre daha eski kurumların olduğu,

-Ankara Üniversitesinin yakın dönemle ilgili en fazla tez hazırlayan üniversite olmasının bünyesinde Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Fakültesi ile Cumhuriyet Tarihi Bölümü’nün her ikisinin de bulunması ve bunların köklü eğitim kurumları olmasından kaynaklanmış olabileceği,

-Yıllar geçtikçe üniversitelerde yapılan doktora tezlerinin toplam miktarı artarken yakın dönemle ilgili artışın az da olsa bu artış oranından daha fazla olduğu,

-Bu artış, tarih bölümlerinde, tez hazırlama tarihleri bu güne yaklaşırken artarken 2000-2014 dönemiyle ilgili tezlerin 1960-2000 dönemine göre azaldığı ancak bunun diğer bölümlerde farklı olduğu, diğer bilimsel dallarda bu güne yaklaşan tezlerde önemli bir artış meydana geldiği,

-Bu artışın özellikle eğitim öğretimle ilgili tezlerde çarpıcı bir miktarda olduğu,

-2000-2014 dönemine ait tarih bölümleri tezlerinin miktarındaki azalmanın, bu tarih aralığının çok yakın bir dönemi kapsamasından kaynaklanmış olabileceği gibi çok dar bir zaman aralığını kapsamasından da kaynaklanmış olabileceği,

-2014 yılında hazırlanan tezlerdeki azalmanın henüz bu yılın tamamlanmamasından ve hazırlanan tezlerin tamamının sisteme girmemiş olmasından kaynaklanmış olabileceği,

-Genel olarak bakıldığında doktora tezlerinde yakın döneme dair ilginin giderek artmakta olduğu değerlendirilmektedir.

KAYNAKÇA

I- KİTAPLAR:

ACUN, Fatma, ‘’Yakın Dönem Tarihi Metodolojisi’’, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2008.

KORKMAZ, Cemil Hakan, ‘’Kurtuluş Savaşı’nın İkinci Cephesi, İç İsyanlar’’, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2008.

II – ELEKTRONİK YAYINLAR:

https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/

https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp#tabs-2

*Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Öğrencisi.

Dipnotlar

[1] Fatma Acun, ‘’Yakın Dönem Tarihi Metodolojisi’’, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2008, s.9.

[2] Cemil Hakan Korkmaz, ‘’Kurtuluş Savaşı’nın İkinci Cephesi, İç İsyanlar’’, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2008, s.7.

[3] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/

[4] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp#tabs-2

[5] Zamanla yeni tezler eklendiğinden daha sonraki tarihlerde yapılacak taramada farklı rakamlar çıkabilir.

Hits: 17