I. Dünya Savaşı devam ederken, Ocak 1918’de, ABD Devlet Başkanı Wilson savaş sonrasında dünyanın nasıl bir düzen alması gerektiğiyle ilgili ve kendi adıyla anılan prensipleri ilan etmiştir. 14 maddeden oluşan bu prensiplerin 12. Maddesi Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili olduğundan, Osmanlı İmparatorluğu’nun Mondros Mütarekesi’ni imzalamasında bu ilkeler motive edici bir etki yaratmıştır.

Mütareke imzalandığında, Osmanlı yöneticileri Wilson Prensipleri sebebiyle gelecekten oldukça umutlu ve Mütareke’den memnundur. Fakat kısa süre içinde, tüm beklentilerin aksine, İtilaf Devletleri kendi aralarında yaptıkları gizli anlaşmalara göre Osmanlı topraklarını işgal etmeye başlamışlardır.

Bu durum Wilson Prensiplerinin uygulamada bir anlam taşımayacağını gösterse de bu ilkelere güven Osmanlı aydınlarında birden bire ortadan kalkmamıştır. Hatta bazı aydınlarda bu ilkelerin tek kurtuluş reçetesi olduğuna dair inanç daha da güçlenmiştir. Bu sebeple “Wilson Prensipleri Cemiyeti” adıyla bir cemiyet kurulmuştur.

Olaya İtilaf Devletleri açısından bakıldığında, oldukça farklı bir manzara görülmektedir. Bu prensipler, Osmanlı yöneticileri ve aydınlarının aksine, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere İtilaf Devletleri tarafından hiç de iyi karşılanmamıştır. Çünkü Wilson prensiplerinin açık diplomasiyi savunması ve toprak ilhaklarına karşı çıkması, savaş sırasında gizli anlaşmalarla yapılan dünyayı paylaşma planlarına tamamen aykırıdır.

Rusya Komünist darbe sonrasında savaştan çekildiği ve İtalya oldukça zayıf olduğu için bu ilkeler en çok İngiltere ve Fransa’nın çıkarları ile çatışmaktadır. Fakat o sırada İtilaf Devletleri için ABD desteği çok elzem olduğundan, prensipler ilan edildiğinde buna açıkça itiraz etmemişlerdir. Ama bu ilkeleri kabul ettiklerini de açıklamamışlardır. Nitekim savaş sonrasında bu iki devlet, bu ilkeleri hiç dikkate almadan Osmanlı topraklarını aralarında paylaşmışlardır.

Bu iki ülkenin devlet veya hükümet başkanlarının, daha ilkeler açıklanır açıklanmaz gösterdikleri tepkiler ise tarihe oldukça ilginç anekdotlar bırakmıştır. Örneğin Wilson 4 ilkesini açıkladığında Fransız Başbakanı Georges Clemenceau şu tepkiyi göstermiştir: “14 mü? Tanrının bile sadece 10 ilkesi var…”

Hits: 44